Podstawy anatomii
Bark to potoczne określenie części ciała, na którą składają się cztery stawy: staw ramienny, barkowo-obojczykowy, mostkowo-obojczykowy oraz trzy kości: łopatka, obojczyk i kość ramienna. Wymienione elementy kostne tworzące stawy oraz łączące je tkanki miękkie (mięśnie więzadła, torebki stawowe, obrąbek stawowy), tworzą złożoną jednostkę ruchową, umożliwiającą największy zakres ruchów spośród wszystkich stawów ciała.
Łopatka jest trójkątną kością płaską, która stanowi przyczep dla wielu mięśni. Posiada dwie charakterystyczne wyniosłości: wyrostek kruczy i wyrostek barkowy. Wystający do przodu, od górnego brzegu łopatki wyrostek kruczy, stanowi miejsce przyczepu mięśni (kruczo-ramiennego i głowy krótkiej mięśnia dwugłowego) oraz więzadeł (kruczo-barkowego i kruczo-obojczykowych). Wyrostek barkowy stanowiący niejako przedłużenie grzebienia łopatki, występuje w trzech odmianach anatomicznych. Typ III, wyrostek barkowy haczykowaty, którego obecność można stwierdzić u ponad 1/3 populacji ludzkiej, jest częstą przyczyną występowania jednostek chorobowych określanym mianem zespołów podbarkowych. Wiążą się one z występowaniem dolegliwości bólowych i dysfunkcji barku.
Bliższy odcinek kości ramiennej, wchodzący w skład obręczy barkowej, zbudowany jest z głowy oraz guzka mniejszego i większego. Głowa kości ramiennej i jej powierzchnia stawowa wraz z panewką łopatki tworzą staw ramienny. Guzki są miejscem przyczepu dla mięśni, w tym mięśni tworzących tzw. stożek rotatorów. Konflikt ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego z wyrostkiem barkowym, może być częstą przyczyną dolegliwości bólowych barku. Zapalenia, zmiany zwyrodnieniowe, rozdarcia lub inne uszkodzenia mięśni i ścięgien stożka rotatorów są przyczyną osłabienia siły mięśniowej i trudności w odwodzeniu kończyny górnej oraz uporczywych dolegliwości bólowych.
Staw ramienny jest największym stawem obręczy barkowej. Jest stawem kulistym, w którym ruchy mogą odbywać się w nieskończenie wielu osiach. Tworzą go powierzchnie stawowe głowy kości ramiennej i panewki łopatki. Stabilność stawu polepsza chrzęstny pierścień na brzegu panewki, zwany obrąbkiem stawowym. Dodatkową stabilizację bierną stawu ramiennego zapewniają więzadła obrąbkowo–ramienne, których rozerwanie może być jedną z przyczyn niestabilności stawu ramiennego.
Wokół stawu barkowego znajdują się struktury anatomiczne zwane kaletkami maziowymi. Wypełnione płynem zbliżonym w składzie i konsystencji do płynu stawowego, zapewniającym gładkie przesuwanie się poszczególnych elementów barku pomiędzy sobą. Stan zapalny kaletki podbarkowej, spowodowany najczęściej konfliktem z wyrostkiem barkowym, stanowi częstą przyczynę dolegliwości bólowych w zespole podbarkowym.
Budowa barku
A – obojczyk
B – wyrostek barkowy
C – łopatka
D – kość ramienna
E – torebka stawu
Uwolnienie i usunięcie zrostów w przestrzeni podbarkowej
Częstą przyczyną dolegliwości bólowych barku są jednostki chorobowe, określane mianem zespołów podbarkowych. Bóle i dysfunkcje barku, które są naturalną konsekwencją zespołów podbarkowych, często rozwijają się stopniowo, bez uchwytnej przyczyny urazowej. Niekiedy objawy bólowe pojawiają się nagle, z dużym nasileniem zmuszając chorego do poszukiwania pilnej pomocy lekarskiej. Do zespołów podbarkowych zaliczamy uszkodzenie stożka rotatorów, zaplenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, czy zespół ciasnoty podbarkowej. Jednostki te często współwystępują ze sobą, lub jedna jest konsekwencją występowania drugiej. Na przykład zespół ciasnoty podbarkowej może prowadzić do zapalenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, które z kolei jest częstą przyczyną jego rozerwania. Zaburzenia w obrębie stożka rotatorów, nie spowodowane ściśle określonym urazem, pojawiają się najczęściej u osób po 40 r.ż. Do przyczyn należy zaliczyć zapalenia kaletki podbarkowej, zakrzywiony lub haczykowaty typ wyrostka barkowego, wczesne zmiany zwyrodnieniowe ścięgna, odkładanie się w ścięgnie złogów wapnia, powtarzające się mikrourazy. Typowym objawem jest pobolewanie w bocznej części barku, nasilające się przy czynnościach związanych z unoszeniem rąk lub ułożeniem na chorym boku. Często stwierdza się osłabienie siły mięśni stożka rotatorów lub ograniczenie ruchów.
Jeżeli leczenie nieoperacyjne nie przynosi pożądanych efektów, wskazane jest odbarczenie przestrzeni podbarkowej. W trakcie zabiegu wykonywanego metodą artroskopową można usunąć zrosty zapalne, złogi wapnia ze stożka rotatorów, oczyścić kikut ścięgna, aż do zdrowej tkanki, czy dokonać częściowej resekcji wyrostka barkowego.
